De komende jaren worden huishoudens zwaar getroffen door sterk stijgende netbeheerkosten. Deze kosten, die op iedere energierekening staan, worden veroorzaakt door miljardeninvesteringen van netbeheerders in de uitbreiding en modernisering van het elektriciteitsnet. Volgens branchevereniging Energie-Nederland is deze ontwikkeling niet langer houdbaar voor huishoudens. De voorspelling is dat de kosten voor netbeheer in 2040 kunnen verdrievoudigen ten opzichte van 2024.
Uit een rapport van consultants Strategy& en PwC, opgesteld voor Netbeheer Nederland, blijkt dat de nettarieven jaarlijks met ruim 5 tot 8% kunnen stijgen. Dit komt door de noodzaak om het elektriciteitsnetwerk aan te passen aan de toenemende vraag. Door piekbelastingen kunnen vraag en aanbod nauwelijks meer worden afgestemd, wat niet alleen de groei van bedrijven belemmert, maar ook de uitbreiding van woonwijken vertraagt.
In 2023 besteedden de netbeheerders €8,4 miljard aan uitbreidingen, een bedrag dat naar verwachting stijgt tot €15 miljard in 2040. Over de gehele periode gaat het om een totale investering van €219 miljard. Deze megaprojecten worden door hoofdnetbeheerder TenneT vergeleken met de historische schaal van de Deltawerken.
Wat betekenen deze kosten voor huishoudens?
Netbeheerkosten omvatten de uitgaven voor aansluiting, transport en het meten van energie. Gemiddeld betaalden huishoudens in 2023 €594 aan deze kosten, waarvan €363 voor stroom en €232 voor gas. Inclusief 21% btw maken netbeheerkosten ongeveer 25 tot 30% van de totale energierekening uit. Volgens consultancy Berenschot kunnen deze kosten tegen 2030 met ruim 80% stijgen.
Hans-Peter Oskam, directeur van Netbeheer Nederland, uitte zijn zorgen over deze stijgende kosten. “Voor huishoudens lopen deze uitgaven harder op dan voor bedrijven,” stelt Oskam. Toch benadrukt hij het cruciale belang van de investeringen voor de toekomst van Nederland.
Nederland in de Europese top van energiekosten
Nederland bevindt zich inmiddels in de top van Europese landen met de hoogste energiekosten. Naast de netbeheerkosten drukken ook belastingen en heffingen zwaar op de energierekening. “Het is tijd voor actie,” zegt Cora van Nieuwenhuizen, voorzitter van Energie-Nederland. Volgens haar kunnen de stijgende kosten niet meer door huishoudens en bedrijven worden gedragen, zeker niet nu de inflatie afgelopen maand opnieuw steeg met 4,1%.
Van Nieuwenhuizen wijst erop dat de investeringen van nationaal belang zijn en daarom breed gedragen moeten worden. Tegelijkertijd is ze kritisch over de betaalbaarheid voor huishoudens en de negatieve impact op bedrijven. “De industrie dreigt Nederland te verlaten, en dat vraagt om een proactieve rol van het Rijk,” aldus Van Nieuwenhuizen.
Toekomst van groene energie onder druk
Naast de directe impact op huishoudens en bedrijven, zorgen de hogere nettarieven ook voor onzekerheid bij investeerders in elektrificatie en waterstofproductie. Deze energiedragers zijn essentieel om de overstap te maken van fossiele brandstoffen naar duurzamere alternatieven. Volgens Van Nieuwenhuizen moet het kabinet garanderen dat nettarieven niet harder stijgen dan de inflatie, om investeerders voor groene energie te behouden.
Het kabinet onderzoekt inmiddels oplossingen voor de snel oplopende kosten. De vraag blijft echter hoe deze miljardeninvesteringen kunnen worden gefinancierd zonder huishoudens en bedrijven verder in financiële problemen te brengen.
