Premier Dick Schoof heeft dinsdagochtend nog een ultieme poging gedaan om de kabinetscrisis af te wenden. Hij riep de vier fractievoorzitters van de coalitiepartijen bij elkaar voor overleg. Maar veel ruimte voor dialoog was er niet: het gesprek duurde slechts één minuut. Geert Wilders maakte kort en krachtig duidelijk dat hij zijn steun aan het kabinet intrekt, waarmee de val van het kabinet onafwendbaar werd.

De breuk komt niet als donderslag bij heldere hemel. Wilders gaf maandag na een overleg van amper een uur al aan dat hij weinig vertrouwen meer had in het proces. De reden: zijn pakket aan tien extra asielmaatregelen werd niet omarmd door VVD, BBB en NSC. Onder die voorstellen vielen een volledige asielstop, een bouwstop voor asielzoekerscentra en het stevig inperken van gezinshereniging.
Toch beweren de andere drie coalitiepartijen dat ze wél bereid waren om te praten. Dilan Yesilgöz (VVD), Caroline van der Plas (BBB) en Nicolien van Vroonhoven (NSC) stellen dat Wilders niet openstond voor compromis. Zij vermoeden dat hij doelbewust op een kabinetsval aanstuurt, midden in een periode waarin Nederland op zoek is naar politieke stabiliteit.
Felle reacties uit de coalitie
De woorden van Van der Plas laten weinig aan de verbeelding over: “Ik vind het bizar dat hij dit doet. Je krijgt nu een links blok. Veel zaken vallen stil. En dat nu, terwijl er zoveel moet gebeuren.
Ik heb er wel een beetje tabak van, ja.” Dilan Yesilgöz reageerde zichtbaar geërgerd: “Ja, ik ben boos. Dit ging helemaal niet om asiel. Hij loopt gewoon weer weg. Ik zie iemand die geen verantwoording wil dragen. Die zijn kiezers in de steek laat.”
Ook Van Vroonhoven liet haar onbegrip blijken: “Ik vind het echt on-be-grijpelijk. Ik snap het echt niet. Ben wel een beetje boos op hem. Kijk hoe je het land nu achterlaat.” Volgens haar was ze bereid overal in mee te denken, maar dan wel op basis van inhoud en haalbaarheid, niet op basis van blind vertrouwen.
Aanbod van motie werd afgewezen
Om tegemoet te komen aan Wilders’ zorgen, stelde VVD dinsdagochtend nog voor om namens alle vier coalitiepartijen een motie in te dienen. Daarmee wilde men het politieke commitment formeel vastleggen. Maar ook dit voorstel werd door Wilders resoluut afgewezen.
Van der Plas sprak van een ‘politiek spelletje’ en beschuldigde de PVV-leider van roekeloos gedrag. “Hij is uit op macht en sensatie. Maar dat is onverantwoord. De plannen liggen klaar, het mandaat is er. We moeten doorpakken.”
Ze waarschuwde nadrukkelijk voor de gevolgen: “Wie nu stopt, levert Nederland op een presenteerblaadje uit aan links.” Die uitspraak benadrukt het wantrouwen binnen de coalitie en de angst voor een politieke aardverschuiving bij nieuwe verkiezingen.
Strategie achter de breuk
Volgens ingewijden wil Wilders vooral dat de andere partijen zijn plannen onvoorwaardelijk tekenen. “Ik heb nog geen handtekening gezien,” merkte hij op. Die opstelling lijkt een bewuste strategie: wanneer de coalitiefracties het hele pakket steunen, wordt het moeilijker voor het kabinet om die eisen te negeren.
Tegelijk weten VVD, BBB en NSC dat meerdere van Wilders’ voorstellen juridisch nauwelijks houdbaar zijn. De kans is groot dat de Raad van State of de rechter hen hard terugfluit.
Tijdens de formatie lagen veel van deze plannen al op tafel, maar werden ze afgewezen. NSC wees er toen op dat de voorstellen mogelijk strijdig zijn met internationale verdragen. Wilders voelt zich echter gesterkt door recente peilingen die aangeven dat zijn achterban een kabinetsval over het asielbeleid best ziet zitten.
NSC en BBB in lastig parket
De situatie is bijzonder penibel voor partijen als NSC en BBB. Bij nieuwe verkiezingen riskeren zij forse zetelverliezen. Van Vroonhoven gaf aan dat zij alles op alles wilde zetten om tot een akkoord te komen, maar dat ze “niet blind tekent.” Ze noemt het scenario van een kabinetsval “dood- en doodzonde.” Volgens haar heeft Nederland nu meer dan ooit behoefte aan stabiliteit, zeker gezien de internationale context.
Yesilgöz spreekt van een bewust gecreëerde crisis en stelt dat het om meer gaat dan het asieldossier. “Ik weet niet wat er achter zit, maar ik hoop dat een nachtje slapen hem tot inkeer brengt. We hebben nu nog een rechtse meerderheid in de Kamer. Straks misschien niet meer. Niemand van ons staat hem in de weg.”
Wilders blijft op zijn standpunt
Na het overleg liet Wilders weten dat het een onaangenaam gesprek was. Hij eist duidelijke steun: “Hoe weet ik anders dat de NSC-fractie van mevrouw Van Vroonhoven tekent?” Op maandagavond kondigde hij aan er ‘een nachtje over te willen slapen’. Zijn conclusie was onheilspellend: “Het ziet er niet goed uit. We gaan nu nadenken.”
Het is duidelijk dat de politieke verhoudingen binnen de coalitie op scherp staan. Met het vertrek van Wilders uit het kabinet, lijkt een val onafwendbaar geworden. De grote vraag blijft: wie pakt de stukken op in een land dat snakt naar duidelijkheid en daadkracht?