De overgang naar het nieuwe pensioenstelsel kan voor veel Nederlanders onverwacht grote financiële gevolgen hebben. Wie rond die overgang van baan wisselt, minder gaat werken, als zelfstandige begint of eerder stopt, kan ongemerkt een aanzienlijke pensioencompensatie mislopen. In sommige situaties gaat het om bedragen die oplopen tot tienduizenden euro’s. Juist doordat keuzes vaak logisch en persoonlijk aanvoelen, blijft het financiële effect lang onzichtbaar.
Nieuwe regels, oude rechten
Pensioenfondsen stappen de komende jaren over op nieuwe regels voor pensioenopbouw. Bij deze overstap ontvangen miljoenen deelnemers een eenmalige compensatie, bedoeld om nadelen uit het oude systeem te herstellen. Die compensatie is echter niet vanzelfsprekend voor iedereen. Wie op het verkeerde moment uit dienst gaat of geen premie meer betaalt, kan buiten de regeling vallen. Daardoor ontstaat een scherp onderscheid tussen blijven en vertrekken.
Bijna misgelopen door timing
Dat risico werd pijnlijk duidelijk voor Clary te Velde (60). Zij stopte eerder dit jaar met haar baan als zorgmanager, tegelijk met haar partner die met pensioen ging. “Het was een bewuste keuze. Meer tijd voor fietsen, wandelen en andere dingen,” zegt ze tegenover NRC. Pas vlak voor haar vertrek ontdekte ze dat ze daarmee een belangrijk pensioenrecht dreigde te verliezen.
Extra premie om recht te behouden
Haar pensioenfonds, PFZW, stapt per 1 januari 2026 over op het nieuwe stelsel. Alleen deelnemers die op 31 december nog actief zijn, ontvangen de extra pensioeninleg. Dat geldt voor werkenden en voor mensen die vrijwillig premie betalen. Om haar compensatie veilig te stellen, besloot Te Velde alsnog premie af te dragen. Dat kost haar ongeveer 1.500 euro per maand.
Rekenen aan de toekomst
Daar staat straks ongeveer 130 euro bruto extra pensioen per maand tegenover. Voor Te Velde was de rekensom helder. “Dat is het mij waard,” zegt ze. Haar situatie laat zien hoe groot het verschil kan zijn tussen wel of niet meedoen. Een relatief korte periode zonder premie had haar een blijvend lager pensioen opgeleverd. Juist die onomkeerbaarheid maakt de keuze zo belangrijk.
Risico vooral voor middengroep
De grootste financiële risico’s liggen bij mensen tussen de 40 en 60 jaar. In het oude pensioenstelsel betaalden jongere deelnemers relatief te veel premie. Dat werd later gecompenseerd doordat zij op oudere leeftijd goedkoper pensioen opbouwden. Wie zijn hele loopbaan bij hetzelfde fonds bleef, merkte daar weinig van. Het systeem corrigeerde zichzelf binnen één loopbaan.
Breuk in het nieuwe systeem
Voor mensen die tussentijds overstapten, werkte dat anders. Zij kregen de eerdere overbetaling nooit volledig terug. In het nieuwe pensioenstelsel verandert dat principe. Jongeren bouwen voortaan automatisch meer pensioen op per ingelegde euro. Daardoor ontstaat een nadeel voor de middengroep. Zij betaalden in hun jonge jaren te veel, maar profiteren straks niet meer van het oude mechanisme.
Eenmalige compensatie
Om dat verschil te herstellen, storten pensioenfondsen bij de overstap een extra bedrag in de pensioenpot van deze groep. Die compensatie wordt in één keer toegekend. De hoogte verschilt per fonds, maar kan aanzienlijk zijn. Volgens FNV-pensioenbestuurder Roelf van der Ploeg loopt de compensatie voor sommige deelnemers op tot veertig procent van het jaarsalaris, minus de AOW-franchise.
Concreet voorbeeld
Als voorbeeld noemt hij een 50-jarige met een inkomen van 58.000 euro per jaar. De pensioengrondslag bedraagt dan ongeveer 40.000 euro. De eenmalige compensatie kan uitkomen op circa 16.000 euro. Dat levert jaarlijks minstens 800 euro extra pensioen op, nog zonder rendement. Het effect werkt dus jarenlang door.
Minder werken, minder compensatie
Wie in het jaar vóór de overstap minder gaat werken, onbetaald verlof opneemt of een sabbatical neemt, ziet die compensatie dalen. De berekening is namelijk gebaseerd op het salaris in dat laatste jaar. Een lagere grondslag betekent een lagere pensioenstorting. Een tijdelijke keuze kan daardoor een blijvend effect hebben op het pensioeninkomen.
Volledig misgrijpen mogelijk
In sommige situaties vervalt de compensatie zelfs volledig. Dat geldt bijvoorbeeld voor mensen die vlak voor de overgang met vervroegd pensioen gaan. Ook een overstap naar een andere sector kan funest zijn. Wie op het verkeerde moment van het onderwijs naar de zorg gaat, kan bij beide fondsen net buiten de regeling vallen. Timing blijkt doorslaggevend.
Zelfstandigen extra kwetsbaar
Ook zelfstandigen lopen risico. Wie stopt met werken en geen premie meer betaalt, ontvangt geen compensatie. Veel fondsen bieden wel de mogelijkheid om de pensioenopbouw vrijwillig voort te zetten. Dat kost tijdelijk extra geld, maar kan zeer rendabel zijn. “Waarschijnlijk is dit de best renderende investering die je ooit zult doen,” zegt Van der Ploeg. “Bovendien is de premie fiscaal aftrekbaar.”
Informatie bereikt niet iedereen
De verantwoordelijkheid ligt grotendeels bij de deelnemer zelf. Pensioenfondsen waarschuwen, maar de informatie bereikt niet altijd het juiste moment. Hoogleraar financiële markten Bas Werker van Tilburg University ziet daarin een structureel probleem. “Je moet mensen fatsoenlijk voorlichten,” zegt hij. “Zeker als keuzes zulke grote gevolgen hebben.”
Ongelezen waarschuwingen
Tegelijkertijd wijst Werker ook naar deelnemers zelf. “Het schijnt dat ongeveer driekwart de mails van het pensioenfonds niet eens opent.” Daardoor blijven belangrijke waarschuwingen liggen. Juist in roerige loopbaanjaren is de aandacht vaak versnipperd. Dat vergroot de kans op kostbare missers.
Rol van toezichthouder
Toezichthouder AFM dringt al langer aan op betere communicatie. De wet schrijft echter alleen voor dat de overgang ‘evenwichtig’ moet zijn. Hoe hoog de compensatie precies is, verschilt per fonds. Dat hangt af van buffers en afspraken tussen werkgevers en vakbonden. Uniformiteit ontbreekt daardoor.
Miljoenen betrokken
In Nederland zijn ongeveer 6,7 miljoen mensen actief deelnemer bij een pensioenfonds. Naar schatting heeft minstens de helft recht op pensioencompensatie. De overstap naar het nieuwe stelsel moet uiterlijk op 1 januari 2028 zijn afgerond. Zes fondsen zijn al over, terwijl er de komende jaren tientallen volgen. Ook het grote fonds ABP staat nog op de planning.
Keuzes met grote impact
Wie rond deze momenten belangrijke keuzes maakt over werk, pensioen of ondernemerschap, doet er goed aan eerst zijn pensioenpositie te controleren. Eén verkeerde timing kan duizenden euro’s verschil maken. Dat maakt pensioenplanning plots geen abstract onderwerp meer. Het raakt direct aan inkomenszekerheid later.
Verantwoordelijkheid van werkgevers
Werkgevers moeten samen met het fonds en soms de ondernemingsraad een transitieplan opstellen. Werknemers horen tijdig geïnformeerd te worden via brieven, intranet en bijeenkomsten. In de praktijk gaat die communicatie vaak langs mensen heen. Zeker bij baanwissels of reorganisaties ontbreekt overzicht. Daardoor verdwijnt pensioen gemakkelijk naar de achtergrond.
Vooruitdenken loont
Wie uitnodigingen krijgt, doet er goed aan die serieus te nemen. Begrijp je de informatie niet, dan is doorvragen essentieel. Bij een baanwissel helpt het om beide werkgevers om relevante stukken te vragen. Het gaat immers om de eigen pensioenpot. Duidelijkheid mag worden verwacht.
Rekenvoorbeeld dichtbij huis
Neem iemand van 45 met een inkomen rond de vijftigduizend euro. De sector stapt in 2026 over. Tegelijk ontstaat het plan om twintig procent minder te werken en in 2025 van baan te wisselen. Die combinatie lijkt logisch, maar raakt precies de compensatieregels. Daardoor kan de uiteindelijke pensioenstorting fors lager uitvallen.
Optellen van gemiste kansen
Bij de oude werkgever geldt de compensatie mogelijk alleen bij een actieve aanstelling op de peildatum. Bij de nieuwe werkgever start de opbouw lager door minder uren. Tel je die gemiste bedragen bij elkaar op, dan gaat het al snel om duizenden euro’s. Vaak wordt dat pas jaren later zichtbaar.
Bewust en voorbereid handelen
Een overzicht maken van loopbaanplannen voor de komende jaren is daarom verstandig. Leg die naast de transitieplanning van de werkgever. Controleer peildata, voorwaarden en berekeningen. Twijfel vraagt om een second opinion van een pensioenplanner of vakbond. Dat kan veel onzekerheid wegnemen.
Wakker blijven bij veranderingen
De kern is eenvoudig. Het nieuwe pensioenstelsel vraagt geen paniek, maar wel alertheid. Wie veranderingen in werk of uren slim timet, behoudt controle. Onnodig verlies aan waarde is vaak te voorkomen. Een middag rekenen kan later tienduizenden euro’s verschil maken.
