Tijdens verkiezingstijd verplaatst een groot deel van de politieke strijd zich naar sociale media. Politici delen daar niet alleen beelden van debatten en aangenomen moties, maar ook persoonlijke momenten. Het digitale podium is een verlengstuk geworden van hun campagne, waarin het imago minstens zo belangrijk is als de inhoud van hun boodschap.
Filmpjes als wapen in de politieke arena
Toen SGP-lijsttrekker Chris Stoffer zich onlangs tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen verspreekte, maakte Kamervoorzitter Martin Bosma er een luchtige opmerking over. “Oeps, oeps, daar gaat je filmpje,” grapte hij, verwijzend naar de populaire korte fragmenten die politici graag online zetten.
Ook PVV-leider Geert Wilders verwees naar het fenomeen toen hij weigerde antwoord te geven op een vraag van Denk-leider Stephan van Baarle. “Blijkbaar moet iedere fractie zijn eigen filmpje maken,” zei Wilders droog.
Volgens Patrick van Erkel, docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam, onderstreept dit de groeiende rol van sociale media in de politiek. “Politici gebruiken korte filmpjes om te laten zien waar hun partij voor staat,” legt hij uit. “Veel kiezers volgen geen lange debatten. Via deze fragmenten krijgen ze toch een indruk van de politieke inzet van hun vertegenwoordigers.”
Zorgvuldig geregisseerde boodschap
Politici kiezen hun online momenten zorgvuldig, stelt Van Erkel. “Op sociale media heb je controle over wat je deelt. In de traditionele media ben je afhankelijk van hoe journalisten je neerzetten.” Daarom plaatsen lijsttrekkers niet alleen debatfragmenten, maar ook updates over aangenomen moties, optredens in talkshows en gunstige peilingen.
Sommige politici delen daarnaast beelden uit hun privéleven om dichter bij de kiezer te komen. Zo toont Geert Wilders zijn kat Noortje, bezoekt Frans Timmermans voetbalclub Roda JC en legt VVD-leider Dilan Yeşilgöz haar aanwezigheid tijdens Sail vast. Volgens politicologen heet dat ‘privatisering’: het bewust tonen van persoonlijke kanten om sympathie te wekken.
Dunne lijn tussen echt en gemaakt
Authenticiteit speelt hierbij een cruciale rol. Van Erkel haalt het voorbeeld aan van het Amerikaanse Congreslid Alexandria Ocasio-Cortez, die tijdens het koken via Instagram met volgers sprak over politiek. “Dat kwam oprecht en vernieuwend over,” zegt hij. “Maar toen Elizabeth Warren iets vergelijkbaars probeerde, werd dat juist als geforceerd gezien.”
In Nederland gebeurde iets soortgelijks toen Yeşilgöz haar ‘vakantiebesteding’ op sociale media deelde. Ze vertelde haar tijd te hebben besteed aan “veel het land in gaan” en “voorbereiden op de campagne”. Critici vonden haar video te gemaakt, waardoor het gewenste effect uitbleef.
Thematische profilering via sociale kanalen
Ondanks de valkuilen blijft sociale media een krachtig middel om thema’s te benadrukken die belangrijk zijn voor een partij. “Elke partij wil dat de campagne draait om onderwerpen waarop zij goed scoren,” zegt Van Erkel. “Via sociale media kunnen politici die thema’s actiever naar voren schuiven en het publieke debat beïnvloeden.”
Het gebruik van sociale media past in die strategie: politici bepalen zelf waar de aandacht naartoe gaat. Platforms als Instagram, X en TikTok bieden ruimte voor herkenbare boodschappen, korte video’s en herhaalbare slogans. Dat versterkt hun zichtbaarheid en vergroot de kans op mediadekking buiten hun eigen volgers.
Mchtsverhoudingen op Instagram
Een blik op de cijfers toont duidelijke verschillen. Geert Wilders is veruit de populairste politicus op Instagram. Zijn volgersaantal ligt ruim boven dat van Rob Jetten, die de tweede plaats bezet. Thierry Baudet, die eerder een groot bereik had, is minder zichtbaar sinds hij het lijsttrekkerschap overdroeg aan Lidewij de Vos. Met circa 28.900 volgers blijft zij ver achter bij haar voorganger.
Onderaan de lijst staan Eddy van Hijum (NSC), Mirjam Bikker (ChristenUnie) en Chris Stoffer (SGP). Toch is hun aanwezigheid op het platform opvallend actief. Jongere kiezers vormen daar een belangrijk deel van het publiek, wat gunstig is voor partijen die zich willen profileren bij mensen onder de vijftig.
X blijft het machtigste politieke podium
Hoewel X (voorheen Twitter) onder vuur ligt vanwege het beleid van eigenaar Elon Musk, blijft het voor politici een onmisbaar kanaal. Wilders heeft ook hier een dominante positie, met een aanzienlijk groter verschil dan op Instagram. Zijn scherpe uitspraken zorgen geregeld voor nieuwsberichten in de traditionele media, wat zijn bereik verder vergroot.
Die wederzijdse versterking – online aandacht die leidt tot nieuws, dat weer leidt tot meer volgers – maakt X tot een krachtig platform in campagnetijd. Politici gebruiken het niet alleen voor directe communicatie, maar ook om de toon van het publieke debat te beïnvloeden.
TikTok als nieuw terrein voor politici
TikTok is het jongste platform in dit politieke landschap. Toch is de aanwezigheid van lijsttrekkers er nog beperkt. Wilders, Van der Plas, Bikker en Ouwehand ontbreken volledig, terwijl CDA-leider Henri Bontenbal en FVD-lijsttrekker Lidewij de Vos pas recent begonnen.
De grootste TikTok-aanhang is momenteel voor Denk-leider Stephan van Baarle, met 41.300 volgers. Zijn video’s over de oorlog in Gaza trekken veel aandacht. Rob Jetten en SP-leider Jimmy Dijk volgen met respectievelijk 18.500 en 17.900 volgers.
Digitale strijd om de kiezer
De cijfers tonen hoezeer sociale media een verlengstuk zijn geworden van de verkiezingscampagne. Politici proberen via filmpjes, foto’s en persoonlijke inkijkjes een beeld te scheppen dat aansluit bij hun politieke boodschap. De uitdaging ligt in het vinden van balans tussen strategie en echtheid.
Zoals Van Erkel concludeert: “Sociale media bieden politici macht en vrijheid, maar het publiek prikt snel door gemaakte beelden heen. Alleen wie authentiek blijft, wint online echt terrein.”
